گزارش های نگران کننده؛ جنگ در دو قدمی ایران

جرس: اعمال دور تازه تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران فکر و ذهن مردم کوچه و بازار را هم به خود مشغول کرده است. نگرانی آنها فقط منحصر به بی ثباتی های اقتصادی ناشی از تحریم ها نیست. خطر اصلی مربوط به احتمال بروز جنگ است. میان بسیاری از مردم این اتفاق نظر وجود دارد که مسیر تحولات مربوط به برنامه هسته ای ایران بسیار مشابه مسیری است که در نهایت منجر به جنگ عراق شد. گزارشهای متعددی که در هفته های اخیر پیرامون آرایش نظامی منطقه منتشر شده نیز مهر تاییدی بر نگرانی های شهروندان ایرانی است. این گزارشها شواهدی را فاش می کنند که بر اساس آن ایالات متحده و اسراییل تدارک کافی را برای مواجهه نظامی با ایران دیده اند و اکنون در صدد جلب متحدان بیشتری برای دست زدن به این اقدام هستند. مقام های ایرانی تاکنون تمام گزارشهای های مربوط به احتمال حمله نظامی را غیرواقعی خوانده و آن را رد کرده اند. "محمود احمدی نژاد" رییس دولت ایران در یکی از آخرین اظهار نظرهایش پیرامون این مساله مدعی شده که" جنگی در کار نخواهد بود." اظهار نظر او اما کمک چندانی به کاهش نگرانی های شهروندان نخواهد کرد. او قبلا هم پیش بینی کرده بود که "باراک اوباما" به دلیل سیاه پوست بودن رییس جمهور آمریکا نخواهد شد و قیمت نفت هم از 140 دلار در هر بشکه پایین تر نخواهد آمد.

سناریوهایی برای فرمان آتش

کمتر از یک ماه پیش بود که موسسه افکار سنجی پیو نتایج یک نظرسنجی را منتشر کرد که نشان می داد اکثریت مردم در 16 کشور از 22 کشور جهان موافق به کارگیری گزینه نظامی برای از بین بردن تجهیزات اتمی ایران هستند. این نظرسنجی در نوع خود بی سابقه بود. برخی ناظران در تحلیل آن گفتند که نظرسنجی پیو با سفارش نهادهای امنیتی ایالات متحده تهیه شده است. برخی دیگر نیز ابراز عقیده کردند که این نظرسنجی با هر نیتی تهیه شده باشد نشانه ای از به صدا در آمدن ناقوس های جنگ است. گزارشهای روزهای اخیر برخی از رسانه های بین المللی نیز تاییدی بر این گمانه زنی ها بوده است. خبرگزاری روسی "ریانووستی" در گزارشی که به تازگی منتشر کرده خبر از آمادگی آمریکا و اسرائیل برای حمله هوایی و موشکی به تأسیسات هسته ای ایران داده است. نویسنده این گزارش که یک افسر نیروی دریائی روسیه بنام "یوری وسلوف" است در تحلیل خود نشانه های متعددی را درباره بروز یک جنگ احتمالی قریب الوقوع فاش ساخته است. او با اطمینان کامل عنوان کرده که برنامه اسراییل و آمریکا برای حمله به ایران به طور کلی هماهنگ شده و "برگزاری مانورهای مشترک نیروی هوایی و دریایی آمریکا و اسرائیل طی بهار و تابستان سال 2010 در شرق دریای مدیترانه و ورود کشتی های جنگی مجهز به سکوهای پرتاب موشک به خلیج فارس نیز گویای این طرح است." بنابر شواهد او "در سفر کوتاه دریاسالار "مایکل مالن" رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا به تل آویو در 27 ژوئن نقشه حمله هوایی به ایران بررسی شده است "، " کشتی های نظامی نیروی دریایی آمریکا به فرماندهی ناو هواپیمابر "هری ترومن" (12 کشتی) از طریق کانال سوئز راهی خلیج فارس شده اند" ،"واحدهای هوایی نیروی دریایی آمریکا با جنگنده های اسرائیل مانور حملات موشکی به اهداف دشمن فرضی در زمان های متفاوت شب و روز را تمرین کرده اند" ،"اسرائیل چند فروند زیردریایی خود را که به موشک های بالدار مجهز هستند به منطقه تنگه "باب المندب" و سواحل عمان اعزام کرده است" و " در شرق مدیترانه نیز چند ناو موشک بر و رزمناو جنگی آمریکا در آماده باش اند و مانند دوران حمله به عراق برای حملات موشکی آماده شده اند. " بنابراین تحلیل عملیات نظامی ممکن است اشکال متفاوتی داشته باشد. "محتمل ترین شکل، حملات دقیق هوایی و موشکی جهت انهدام برخی مراکز هسته ای ایران است و در سناریوی جایگزین " علاوه بر نابودی مراکز غنی سازی اورانیوم، به انهدام تاسیسات نظامی- صنعتی و دیگر مراکز استراتژیک ایران نیز منجر خواهد شد که در این صورت عملیات نیروی نظامی آمریکا ماهیت گسترده ای مانند عملیات "طوفان صحرا" در سال 1991 علیه عراق خواهد داشت."

برخی گزارشهای دیگر نیز با تایید خطر وقوع درگیری نظامی علیه ایران مدعی شکل گیری ائتلاف های منطقه ای برای چنین عملیاتی شده اند. آن طور که شبکه روسی " راشاتودی" گزارش داده است "اسراییل خود را برای استفاده از حریم هوایی عربستان سعودی آماده می کند." این گزارش به نقل از یک کارشناس ساکن تل آویو به نام "پُلا سلیه" آورده است که "بالگردهای اسرائیل تجهیزات نظامی زیادی را به پایگاهی نظامی در شمال عربستان منتقل کرده اند." در این گزارش به افشاگری اخیر مجله "لندن تایمز" نیز استناد شده که در آن آمده بود "ریاض به هواپیماهای نظامی اسرائیل اجازه داده تا از حریم هوایی این کشور در شمال استفاده کنند." برپایه گزارش مجله لندن تایمز" عربستان سعودی سیستم های پدافند هوایی خود را طوری سازماندهی می کند که جنگنده های اسرائیل که قرار است بر فراز این کشور پرواز کنند، هدف آتشبار ضد هوایی قرار نگیرند." هم تل آویو و هم ریاض این ادعاها را رد کرده اند اما برخی کارشناسان بر این باورند که این شایعات ممکن است تا حدودی صحت داشته باشد. عربستان سعودی اکنون یکی از سردترین دوره های روابط خود با جمهوری اسلامی را می گذراند و برای بسیاری از تحلیل گران محرز است که ریاض از تضعیف بیش از پیش قدرت منطقه ای ایران استقبال خواهد کرد. این در حالی است که برخی دیگر از کشورهای عرب نیز ممکن است در همراهی کامل با ایالات متحده و اسراییل قرار گیرند. موضع گیری اخیر سفیر کشور امارات متحده عربی در آمریکا تاییدی بر این فرضیه است. "یوسف العطیه" به تازگی در پاسخ به سئوالی درباره نظر این کشور در مورد حمله نظامی به ایران گفته است که" ما مطمئنا با حمله نظامی به ایران موافق هستیم." او در تشریح موضع کشورش آورده است که " امارات متحده بیشترین تهدید را از جانب ایران احساس می کند و خواب و خوراک مردمان این کشور با تهدیدات ایران عجین شده است و علاوه بر این تمام طرح های نظامی امارات و تجهیزات نظامی این کشور برای مقابله با تهدید ایران فراهم شده است و هیچ کشوری در منطقه به جز ایران، مردم امارات را تهدید نمی کند."

تدابیر تردید آمیز

با آن که مقام های جمهوری اسلامی گزارشهای مربوط به بروز درگیری نظامی را غیرواقعی خوانده و آن را رد می کنند اما هم زمان دست به تلاش هایی زده اند که نشان می دهد خطر جنگ را حس کرده اند. برگزاری مانورهای پیاپی نظامی در ماه های اخیر و استقرار سیستم راداری در سوریه برای اطلاع سریع از حمله اسراییل نمونه هایی از تلاش های ایران در مواجهه با جنگ احتمالی است. مقام های تهران همچنین جنگ تبلیغی وسیعی را علیه ایالات متحده، اسراییل و متحدان منطقه ای آنها به راه انداخته اند و هشدار داده اند در صورت بروز درگیری نظامی تمامی منطقه ناامن خواهد شد. بخشی از تهدید ایران مربوط به بستن تنگه هرمز است. از آنجا که تأمین در حدود ۴۰ درصد از بازار جهانی نفت متکی به عبور نفتکش‌ها از خلیج فارس و تنگه هرمز است بسته شدن این تنگه منجر به قطع موقت جریان صادرات نفت خلیج فارس به بازارهای مصرف خواهد شد. در مانور اردیبهشت ماه سپاه پاسداران که با نام " پیامبر اعظم 5" انجام شد نیروهای سپاه با شلیک اژدر و گلوله توپ به یک کشتی اوراقی مستقر در نزدیکی آب‌های ساحلی بندر عباس، انسداد تنگه هرمز از راه غرق کشتی را عملا تمرین کردند." با این حال ناظران معتقدند بسته نگاه داشتن تنگه هرمز بیش از چند روز ادامه نخواهد یافت و نیروهای غربی و عربی مستقر در منطقه که از مدتها پیش به منظور بازگشایی تنگه هرمز امکانات کافی در محل فراهم ساخته اند قادر به مقابله با اقدام احتمالی ایران خواهند بود. بخشی دیگر از برنامه ایران در صورت مواجهه با حمله نظامی استفاده از توان گروه های چریکی در کشورهای منطقه است. این برنامه ای است که مقام های جمهوری اسلامی بارها به آن اذعان کرده اند و ناظران نیز انتظار دارند که گروه هایی نظیر حزب الله لبنان و حماس در فلسطین نقش بازوهای نظامی ایران را در ناامن کردن اسراییل ایفا کنند. "خالد مشعل" رییس دفتر سیاسى حماس در سفر سال گذشته اش به تهران به صراحت گفته بود «در صورت حمله اسراییل به ایران همه گروه‌هاى اسلام‌گرا جبهه متحدى با جمهورى اسلامى در مقابل اسراییل تشکیل خواهند داد.» با این حال در توانایی گروه متبوع وی برای ضربه زدن به اسراییل نیز تردیدهای اساسی وجود دارد. منطقه غزه که توسط حماس اداره می شود از سه سال پیش تاکنون تحت محاصره اسراییل قرار دارد و پس از جنگ سال گذشته در این منطقه ، توان عملیاتی نیروهای حماس محدودتر از قبل شده است. ایران البته در مواجهه احتمالی با اسراییل به توان موشکی خود نیز اتکا خواهد کرد. "احمد وحیدی" ، وزیر دفاع جمهوری اسلامی چند ماه پیش در این باره گفته بود که "اگر اسراییل به تاسیسات اتمی ایران حمله کند تهران، تاسیسات اتمی و کارخانه های اسلحه سازی اسراییل را هدف قرار می دهد." پیش از او نیز فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفته بود موشک های ایران قادرند تاسیسات اسراییل را هدف قرار دهند با این وجود تحلیلگران نظامی در غرب، دقت و کارآمدی موشک های ایرانی را برای زدن اهدافی در اسراییل زیر سوال برده اند.

آخرین شانس های دیپلماسی

هرچند که آژیرهای هشدار دهنده جنگ روشن شده و ممکن است وضعیت نارنجی کنونی تبدیل به وضعیت قرمز شود اما هنوز هیچ چیز قطعی نیست. جنگ در چند قدمی ایران قرار دارد و از این به بعد همه چیز بستگی به کامیابی یا ناکامی دیپلماسی دارد. اگر توافقی قابل اعتنا در مذاکرات آینده بر سر برنامه هسته ای ایجاد نشود باید در انتظار گزارشهای نگران کننده تری از احتمال حمله نظامی به ایران بود. این در حالی است که ناظران بخت چندانی برای موفقیت مذاکرات آینده قائل نیستند. هنوز هیچ مدل پیشنهادی مطمئنی برای خروج پرونده هسته ای ایران از بن بست ارایه نشده و بدبینی و بی اعتمادی طرفین مذاکره به یکدیگر در حدی است که امکان سازش را به حداقل رسانده است. گزارش تازه سازمان اطلاعاتی آمریکا( سیا) حاکی از ذخیره کافی اورانیوم کم غنی شده ایران برای ساخت دو بمب اتمی است و این در حالی است که مقام های جمهوری اسلامی برای نشان دادن دادن بی اعتنایی به غرب بر تولید سوخت اتمی با غلظت صنعتی تاکید می کنند. در این شرایط اگر شانس های باقی مانده برای دیپلماسی هم بدون دستاوردی مشخص از بین برود شبح جنگ با خیالی آسوده بر بالای مرزهای ایران به رقص برخواهد خواست. حتی اگر رقص این شبح به قیمت بالا رفتن قیمت نفت، وخامت اوضاع عراق و افغانستان، بروز ناامنی های موضعی در خاورمیانه و تشدید بحران مالی جهان تمام شود.